Türkiye bir zeytin ülkesi. Zeytin Akdeniz ikliminin en belirgin meyvelerinden birisidir. Ülkemizdeyse sadece Akdeniz ve Ege havzası değil, hemen hemen heryerinde zeytin yetişebilmektedir. Zeytinin ülkemizde 50’nin üzerinde çeşidi (Sinonimleriyle birlikte) bulunmaktadır. Ülkemizde 1930 lu yıllarda özellikle Ege Bölgesinde zeytin, incir gibi bir çok fidan dikilmiştir. Bunların gelişmesini takip edecek enstitüler kurulmuştur. Ülkemizde en çok yetişen, ticari değere sahip zeytin çeşitlerini yazmaya çalıştım.
Çekişte Zeytini
Özellikle Ödemiş, İzmir’in Kiraz, Torbalı ve Ödemiş ilçeleri, Aydın’ın Nazilli, Sultanhisar ve Yenipazar ilçelerinde yetişir. Yaklaşık 1,3 milyon ağaç sayısı ile toplamın %1,5’ini oluşturur. Genelde yetiştirildiği yerlerde yeşil kırma zeytin olarak değerlendirilir. Zeytinyağı ile tüketildiğinde inanılmaz bir tadı vardır. Sert bir yapısı vardır. Ticari olarak ele alınması gereken bir türdür. Ülkemizin damak tadını uluslararası arenada tanıtmada etkili olacağına inanıyorum. Çok kuvvetli gelişir. Meyveleri iri, iyi bakım şartlarında düzenli ürün verebilir. Verimli, soğuğa karşı duyarlı değildir. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Çelebi Zeytini
İznik, Bursa’nın Gemlik, İznik, Orhangazi, Kocaeli’nin Merkez, Gölcük ve Bilecik’in Merkez, Osmaneli, Gölpınarı ilçelerinde yetişir. 400.000 civarında ağaç sayısı ile Marmara Bölgesi’nde yetişen tüm zeytinlerin %5’ini oluşturur. Genelde yetiştirildiği yerlerde yeşil sofralık olarak değerlendirilir. kırma zeytin olarak değerlendirilir. Zeytinyağı ile tüketildiğinde inanılmaz bir tadı vardır. Ticari olarak ele alınması gereken bir türdür. Orta kuvvette gelişir. Meyve çok iridir. Orta düzeyde verimlidir. Soğuğa karşı aşırı duyarlı değildir. Aşı ile çoğaltılır.
Domat Zeytini
Manisa, İzmir, Kemalpaşa, Selçuk, Aydın ve ilçelerinde yetişir. Ülkemizin toplam ağaç sayısının %1,4’nü oluşturur. Ticari olarak iç ve dış pazarda en fazla talep edilen bir türdür. Yeşil sofralık özellikle domat çizik, kırma ve kırmızı biber dolgulu zeytin olarak değerlendirilir. İyi bakım şartlarında kuvvetli gelişir. Meyve iri, iyi bakım koşullarında düzenli ürün verir. Bu yüzden çekirdeği alınmaya uygundur. Verimlidir, erken meyveye yatar. Geç sulamalarda soğuğa karşı duyarlıdır. Aşı ile çoğaltılır.
Edremit – Ayvalık Zeytini
Ege Bölgesi Körfez yöresi dediğimiz Balıkesir’in Edremit, Ayvalık, Havran havzasında, Çanakkale, İzmir, Manisa, Antalya, Aydın illerinde yetişir. ülkemizin toplam ağaç sayısının %19’unu, Ege Bölgesinin %25,3’ünü oluşturur. Yağı kimyasal ve duyusal özellikleri yönünden üst sıralarda yer alır. Bölgesinde yağlık olarak değerlendirilir ancak ticari olarak iç ve dış pazarda pembemsi rengiyle en fazla talep edilen türlerdendir. İyi bakım şartlarında kuvvetli gelişir. Meyve orta büyüklüktedir, çok iri olmazlar. Mekanik hasada uygun yapıya sahip, verimi iyi, soğuğa kısmen dayanıklıdır. Çelikle çoğaltılır.
Gemlik Zeytini
Yağ oranı yüksek ince kabuklu ve kaliteli bir zeytin. Adını Bursa Gemlik ilçesinden alır. Bursa Gemlik, İznik, Tekirdağ, Kocaeli, Bilecik, Balıkesir, İzmir, Manisa, Aydın, Antalya ilerini içine alan çok geniş bir coğrafyada yetiştirilir. Gemlik türü adıyla ve siyah rengiyle piyasada yer alır.
Marmara Bölgesi’ndeki ağaç varlığının %80’ini, Ülkemizin toplam ağaç sayısının %11’ini oluşturur. Ağaç sayısı bakımından Memecik ve Edremit-Ayvalık zeytin çeşitlerinden sonra 3. sırada yer alır. Orta kuvvette gelişir. Meyve orta iriliktedir. İyi bakım şartlarında düzenli ürün verir. Verimlidir, Soğuğa karşı kısmen dayanıklıdır. Yetiştiği bölgenin sıcaklığının artmasına göre kabuk kalınlığı değişiklik gösterir. Sıcak bölgelerde yetişenler daha kalın kabuklu olur. Çelikle çoğaltılır.
Halhalı Zeytini
Mardin, Hatay, Gaziantep, Kahramanmaraş civarında yetişir. Coğrafi dağılım alanı içinde 2 milyon civarında ağaç bulunmaktadır. Genellikle Yeşil kırma zeytin olarak bölgede tüketilmektedir. Ticari olarak küçük ve çekirdeği ufak şekliyle gurme noktalarda yer alır. Ticari olarak desteklenmesi gereken ülkemizin değerli bir zeytin türüdür. Siyah sofralık veya yağlık olarak da değerlendirilmektedir. Orta kuvvette gelişir, meyveleri orta iriliktedir. Verimi orta düzeydedir. Soğuğa karşı aşırı duyarlı değildir. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Manzanilla Zeytini
İspanya’nın Cordoba şehri, Endülüs Bölgesi, Amerika, İsrail ve Avustralya’da yetişir. Ülkemize 1974 yılında getirilmiştir. Toplam ağaç sayısı 160.000 adettir. Sofralık olarak değerlendirilir. İspanyol usulü yeşil sofralığa uygundur. Ticari olarak ele alınması gereken bir türdür. Ağaç sayısının artırılması ve bu türün geliştirilmesi ülke ekonomisi adına önem arz eder. Avrupa’da gram gram küçük paketlerde çok pahalı satılmaktadır. Orta kuvvette gelişir ve meyveleri orta iriliktedir. İyi bakım koşullarında düzenli ürün verir. Verimi iyi, kendi kendine yeterli tozlanır. Soğuğa duyarlıdır. Çelikle çoğaltılır.
Memecik Zeytini
Özellikle Aydın, Muğla, İzmir, Manisa, Denizli, Antalya illerinde de yetişir. Yağı Türk zeytinyağı olarak dünya çapındaki yarışmalarda aldığı ödüllerle ülkemizi gururlandırır. Ege Bölgesi ağaç varlığının %50’sinden fazlasını, toplam ağaç varlığımızın %45,5’ini oluşturur. Yağı kimyasal ve duyusal özellikleri yönünden üst sıralarda yer alır. Bölgede ve ihracatta yağlık olarak değerlendirilir, İspanyol usulü yeşil zeytin olarak işlenir. Yağlık ve yeşil sofralık olarak değerlendirilir. Çekirdeklerin çimlenme oranı yüksektir. İyi bakım şartlarında kuvvetli gelişir. Meyveleri iridir. Verimlidir. Soğuğa ve kurağa karşı aşırı duyarlı değildir. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Karamürsel Su Zeytini
Karamürsel, Kocaeli’nin Karamürsel, Gebze, Gölcük ilçeleri ve Bursa civarında yetişir. Toplam ağaç sayısı 200.000 adettir. Çok az oleaeuropein içerdiğinden işleme sırasında kolayca tatlanır. Yağ oranı düşüktür. Kalamata zeytini adı altında siyah sofralık olarak işlenir. Orta kuvvette gelişir. Meyveleri çok iridir. Verimi iyi, soğuğa duyarlıdır. Aşı ve çelikle çoğaltılır.
Kilis Yağlık Zeytin
Kilis, Gaziantep’in Merkez ve Oğuzeli, Şanlıurfa’nın Merkez, Kahramanmaraş’ın Türkoğlu, Mardin’in Cizre ilçelerinde yetişir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin ağaç sayısının %52’sini, ülkemizin toplam ağaç varlığımızın %2,8’ini oluşturur. Meyveleri yüksek oranda yağ içerir. Yağ kalitesi yüksektir. Salkım şeklinde ve mercimek iriliğinde meyve oluşur. Hasadı zordur. Orta düzeyde gelişir. Meyveleri çok küçüktür. Verimi iyidir. Soğuğa karşı duyarlı değildir. Çelikle ve yumru ile çoğaltılır.
Uslu Zeytini
Manisa’nın Akhisar, Turgutlu, İzmir’in Kemalpaşa, Selçuk, Muğla’nın Merkez, Yatağan ilçelerinde yetişir. 900.000 civarında ağaç sayısı bulunmaktadır. Ülkemizin toplam ağaç varlığımızın %1’ini oluşturur. Meyvelerin tam olgunluktaki parlak koyu siyah rengi ve tadı nedeniyle siyah sofralık olarak tercih edilmektedir. Ticari olarak iç ve dış pazarda talep edilen bir türdür. Yağ oranı az ve lifli yapısıyla daha çok salamura zeytin olarak satılır. Sulanan koşullarda çok kuvvetli gelişir. Meyveleri orta iriliktedir. İyi bakım şartlarında düzenli ürün verir. Verimi orta düzeydedir. Soğuğa hassastır. Hasatta meyve kolay berelenebilir. Aşı ve çelikle çoğaltılır.